درمان اختلال تیک و لکنت زبان در کودکان

لکنت زبان چیست؟

اختلال در گفتار کودکان اگر به صورت تکرار یک بخش از کلمه یا کشیدن بیش از اندازه آن باشد، اصطلاحا از نظر پزشکان اختلال تیک و لکنت زبان کودکان اتفاق افتاده است.

کودکانی که در صحبت کردن با مشکل مواجه می شوند، قطعاً نگرانی بسیار زیادی را برای والدین خود به وجود می آ؛ورند.

همه افراد تلاش می‌ کنند تا بتوانند اختلالات گفتاری کودکان خود را برطرف سازند.

لکنت زبان در سن ۲ تا ۵ سالگی کاملاً شایع است.

ممکن است کودکان در این سن درست صحبت کردن را آموزش دیده و یکباره به دلیل تغییر شرایط و یا مدرسه رفتن کودکان و قرار گرفتن در برابر شرایط هیجانی و حتی اضطراب‌ ها لکنت زبان از سن ۶ یا ۷ سالگی آغاز شود.

اشتباهات گفتاری در کودکان خردسال کاملاً رایج است.

اشتباه صحبت کردن و ادای ناصحیح کلمات با لکنت متفاوت است.

لکنت زبان به حالتی گفته می شود که کودکان در ادای صحیح یک کلمه دچار مشکل شده و با مکث و تکرار یک حرف از کلمه روبرو خواهند شد.

متخصصان معتقدند که لکنت زبان اگر برای کودکان از سنین مدرسه آغاز شود، ممکن است بر اثر سخت‌ گیری آموزگار یا والدین باشد.

با این حال لکنت زبان در کودکان را باید مسئله ای جدی دانسته و حتماً نسبت به رفع و بررسی این عارضه اقدامات لازم در زمان مناسب انجام پذیرد.

از دیگر مشکلاتی که ممکن است برخی از کودکان با آن مواجه شوند، تیک‌ های عصبی است که بنا به دلایل مختلف اتفاق می‌ افتد.

معمولاً علت تیک در کودکان مسائل ژنتیکی است.

حتی ممکن است بر اثر اختلال بیش فعالی، اختلالات افسردگی، اختلالات وسواس یا قرار گرفتن در محیط‌ های پرتنش و استرس‌ زا چنین آسیبی برای کودکان به وجود بیاید.

تیک را ممکن است در حالت چهره کودکان مشاهده کرده و یا حرکت‌ های پیوسته و یکسان را در دیگر قسمت‌ های بدن مشاهده کنید.

مکیدن لب، پلک زدن‌ های سریع، تکان دادن سر یا بالا انداختن شانه که از مهمترین انواع تیک در کودکان است.

انواع لکنت زبان در کودکان

نوع اول یا Developmental

این نوع از لکنت زبان معمولا در پسران زیر 6 سال اتفاق می افتد.

زمانی رخ می دهد که کودک در حال گسترش مهارت زبان خود می باشد.

معمولا این نوع لکنت زبان خود به خود از بین می رود.

نوع دوم یا Neurogenic

در این نوع از لکنت زبان ناهنجاری های سیگنالی بین مغز و اعصاب یا عضلات دیده می شود.

نوع سوم یا Psychogenic

روی قسمتی از مغز که حاکم بر روی استدلال و تفکر می باشد، تاثیر می گذارد.

زمانی این اتفاق می افتد که کودک به دلیل ترس به لکنت زبان دچار شده باشد و زبانش بند آمده باشد.

در تقسیم بندی ای دیگر انواع لکنت زبان به دو دسته ی کلونیک و تونیک تقسیم می شود.

لکنت زبان کلونیک

کودک در هنگام ادای اولین سیلاب آن را چندین بار و با سرعت و قدرت تکرار کرده و سپس به سراغ سیلاب بعدی می رود، مثلا: مممداد.

این اختلال می تواند به دلیل ژنتیک باشد.

اختلالات فیزیولوژیکی عصبی- عضلانی، که در محل ارتباط عصب -عضله به وجود آمده است تاثیر گذار می باشد.

لکنت زبان تونیک

در این حالت عضلات دهان حین فعالیت دچار توقف چند ثانیه ای و مکث می شوند.

کودک برای گفتن حرف بعدی فشاری به خودش می آورد که احساس تشنج به کودک دست می دهد، مثلا: می…خخخخوام ب…ررررم.

این نوع لکنت به علت انقباض عضلات و آزاد شدن ناگهانی آن ها می باشد.

مهمترین علل ایجاد لکنت زبان در کودکان

لکنت زبان از آن دسته آسیب‌ هایی است که در کودکان بیش از بزرگسالان شایع است.

قبل از هر چیز مهم است که علت ایجاد این عارضه را دانسته و تا حد ممکن از بروز آن پیشگیری نمایند.

صحبت کردن کودکان با افراد بزرگسال کمی متفاوت است.

زیرا در ذهن آنها ترانه‌ های کودکانه، سوالات زیاد و سر و صدای فراوان وجود دارد که ممکن است نتوانند ذهن خود را هنگام صحبت کردن کنترل کنند.

هیجان زده بودن کودکان یا ناراحتی آنها باعث می شود تا در ادای کلمات کمی مکث کرده و از صداهایی مثل اوم یا اِ در صحبت خود با تکرار بالا استفاده می‌ کنند.

اشتباه ادا کردن کلمات در حد محدود برای کودکان کاملاً طبیعی است.

اگر در ادا کردن برخی حروف خاص با مشکل مواجه می شوند و مدام آن را تکرار می‌ کنند، اصطلاحاً به لکنت زبان مبتلا شده‌ اند.

تحقیقات انجام شده در زمینه بررسی علت ایجاد لکنت زبان محققان را به نتیجه مشخصی نرسانده است.

تاکنون هیچ دلیل قطعی و منطقی پیدا نشده است که بتوان آن را علت اصلی لکنت زبان دانست.

تنها علت لکنت زبان در کودکان نقض‌ های کوچکی است که ممکن است در مغز آنها اتفاق افتاده باشد.

این کودکان زمان بندی مناسب و ریتم گفتار خود را نمی‌ توانند به درستی تنظیم کنند.

ممکن است هنگام ادای کلمات مختلف حرف اول آن را به طور مکرر تکرار کرده یا برای شروع صحبت خود مکث طولانی مدتی دارند.

متخصصان این نظریه را که لکنت زبان با ضریب هوشی کودکان ارتباط دارد، کاملاً رد می‌ کنند.

نشانه‌ ها و علت ایجاد لکنت زبان را می‌ توانند به فرزند پروری والدین مربوط دانسته و ممکن است مشکلات روانی پنهانی در پس این عارضه باشد.

مهمترین علائم لکنت زبان در کودکان

لکنت زبان زمانی اتفاق می‌ افتد که کودکان در صحبت کردن ناتوان شده و البته در ادای کلمات با مشکل مواجه می شوند.

مکث و وقفه طولانی مدتی را در گفتار آنها مشاهده می‌ کنید.

از مهمترین علائم لکنت زبان در کودکان باید به وقفه‌ هایی اشاره کرد که در تولید صداها یا هجاها اتفاق می‌ افتد.

کودکانی که با چنین مشکلاتی مواجه هستند، صدای کلمات را به طور مکرر تکرار کرده و یا به طور ناخواسته کشیدن صداها را در آنها خواهید دید.

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است مکث‌ های غیر عمدی داشته و در روند گفتار آنها وقفه‌ های طولانی مدت و مکرر اتفاق می‌ افتد.

این کودکان به صورت کاملاً غیر عادی در ادای کلمات مکث کرده و ممکن است یک حرف را به صورت کشیده یا بی‌ صدا ادا کنند.

با کمی دقت متوجه می شوید که کودکان مبتلا به لکنت زبان گیر کردن یا انقباض در عضلات لب‌ ها، زبان یا تارهای صوتی را تجربه می‌ کنند.

به مرور زمان کودکان ترس از بیان برخی از کلمات داشته و متوجه خواهید شد که به طور جدی نسبت به صحبت کردن مقاومت می‌ کنند.

کودکانی که به لکنت زبان مبتلا هستند، با وجود اختلال و مشکل در ادای کلمات سعی می‌ کنند تا از حرکات مختلف نیز کمک دریافت کنند.

به عنوان مثال فشار آوردن به لب‌ ها، بستن چشم‌ ها یا مشت کردن دست از مهمترین حالاتی است که در این کودکان مشاهده می‌ کنید.

متوجه وارد کردن صداهایی مثل ام یا اِ در صحبت کردن آنها خواهید شد.

به مرور زمان کودکان به دلیل ارتباط ناصحیحی که با اطراف خود برقرار می‌ کنند، کمی گوشه‌ گیر شده و تمایلی به صحبت کردن نخواهند داشت.

فاکتورهای خطر لکنت زبان

خانواده

در صورتی که در از اعضای خانواده شما در بزرگسالی دچار این اختلال باشند، احتمال در معرض قرار گرفتن کودک شما به این اختلال بالا می رود.

سن

کودکانی که قبل از رسیدن به سن 3.5 سالگی شروع به لکنت زبان می کنند، احتمال بیشتری دارد که لکنتشان از بین برود.

مدت زمان لکنت زبان

در صورتی که لکنت زبان کودک شما به مدت 6 ماه طول بکشد، احتمال از بین رفتن به صورت خود به خودی کم می شود.

جنسیت

پسرها سه تا چهار برابر دختران لکنت زبان دارند.

سایر نقایص گفتاری و زبانی

در صورتی که کودک شما به جز لکنت مشکلات دیگریی نیز داشته باشد، احتمال درمان این اختلال با بزرگ شدن کمتر می شود.

چگونگی برقراری ارتباط صحیح با کودکانی که لکنت زبان دارند

اگر در خانواده یا اطرافیان شما کودکانی هستند که به لکنت زبان مبتلا شده‌ اند، مهم است که ابتدا در انجام درمان این عارضه به آنها کمک کرده و با رفتار صحیح با این کودکان شرایط را برای تشدید آسیب آنها فراهم نکنید.

اگر کودکان دارای لکنت زبان با شما ارتباط کلامی برقرار می‌ کنند و برای تمام کردن جملات خود به مشکل برمی‌خورند، سعی کنید که به هیچ عنوان به آنها کمک نکرده و اجازه دهید که با اعتماد به نفس بالا جملات خود را تکمیل کنند.

تکرار برخی از حروف برای کودکان مبتلا به لکنت زمان بسیار مفید است.

اطرافیان باید اجازه دهند که کودکان در موقعیت‌ های مختلف صحبت کنند.

حتی اگر در ادای برخی از کلمات به مشکل برمی‌خورند به آنها فرصت داده تا جملات خود را تکمیل کرده و منظور را به اطرافیان برسانند.

اگر کودکان دارای لکنت زبان شروع به صحبت کردن می‌ کنند به هیچ عنوان حرف آنها را قطع نکنید و از آنها نخواهید سریع تر یا آرام‌ تر صحبت کنند.

برای برقراری ارتباط با کودکانی که به لکنت زبان مبتلا هستند، از کلمات و عبارات ساده و کوتاه استفاده کنید.

کودکان را بابت لکنت و یا ادای ناصحیح کلمات سرزنش و تحقیر نکنید.

اگر این کودکان شروع به صحبت کردن می‌ کنند، زمان بیشتری را در اختیار آنها قرار داده تا با آرامش کامل بتوانند صحبت کنند.

اگر متوجه می شوید که کودکانی با وجود لکنت زبان تمایل به صحبت کردن و ادای کلمات سخت‌ تر دارند به هیچ عنوان مانع آنها نشوید و بهتر است فرصت دهید تا آنها کلمه مورد نظر را به درستی ادا کنند.

تلاش کودکان برای درست صحبت کردن حتی با مکث طولانی باعث می شود تا اعتماد به نفس آنها افزایش پیدا کرده و در موقعیت‌ های مختلف از صحبت کردن فرار نخواهند کرد.

کودکانی که دچار لکنت زبان می شوند باید در محیطی آرام و دور از استرس زندگی کنند.

سعی کنید نگرانی‌ ها و استرسی که به آنها وارد می شود را حل و فصل کرده و به هیچ عنوان نگرانی و تشویش خود را به آنها منتقل نکنید.

نحوه تشخیص لکنت زبان

از فاکتور های بسیار مهم در لکنت زبان، تشخیص آن می باشد.

معمولاً لکنت زبان توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان تشخیص داده می‌شود.

آسیب‌شناس گفتار و زبان یا گفتار درمانگر متخصصی است که برای بررسی و درمان افراد مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی آموزش دیده است.

برای تشخیص لکنت زبان در کودکان، گفتار درمانگر ممکن است به شکل زیر عمل کند.

• سوالاتی درمورد سابقه سلامتی کودک پرسیده می شود.
• در مورد تاثیر لکنت زبان بر زندگی کودکتان سوال خواهد کرد.
• با کودک صحبتی داشته و امکان دارد از او بخواهد
• می‌خواهد بین تکرار هجاها و تلفظ نادرست کلماتی که در کودکان خردسال طبیعی است و لکنتی که می‌تواند یک اختلال طولانی مدت باشد، تمایز قائل شود.
• به دنبال بیماری‌های زمینه‌ای احتمالی می باشد.

پیشگیری از لکنت زبان در کودکان

صحبت کردن دانشی به حساب می آید که باید آموزش داده شود.

این آموزش در کودکانی که سابقه خانوادگی دارند جدی تر می باشد.

از همان دوران کودکی با کودک برای صحبت کردن ،دقیقا مثل راه رفتن، کار می شود.

برای صحبت کردن، حنجره در هنگام بازدم ارتعاش ایجاد کرده و با حرکت لب ها، دندان و زبان صدا های مختلف ایجاد می شود.

حروفی مثل ب، ت و پ با شذت بیشتری از دهان خارج می شود.

حروفی مانند ز، س و ش نیز با ارتعاش از دهان خارج می شود.

هر دو دسته حروف معمولا برای کودکان دارای لکنت زبان مشکل زا بوده و باید در حین حرف زدن با کودک بیشتر در نظر گرفته شوند.

درمان اختلال تیک و لکنت زبان در کودکان

اگر کودکان با وجود لکنت زبان به پزشک مراجعه کنند، متخصصان ابتدا با راهکارهای مختلف را برای بررسی علت آسیب انجام داده تا بتوانند بهترین شیوه درمانی را در پیش بگیرند.

یکی از روش‌ های مناسب برای درمان اختلال تیک و لکنت زبان در کودکان، روش زبانی یا تلفظی نام دارد.

پزشک به کودکان آموزش می‌ دهد که چگونه هماهنگی بین حنجره، گونه، لب‌ ها و زبان را برقرار کنند.

روش دیگر برای درمان لکنت زبان روش مکمل نام دارد.

در این روش پزشک با بازپروری و پرورش جنبه‌ های دوگانه فکری و زبانی، سعی دارند کودکان را به درست صحبت کردن ترغیب کنند.

در این روش یعنی پرورش دوگانه‌، قدرت و صحت تفکر و قدرت صحبت و بیان و گفتار کودکان اصلاح شده و خیلی زود شاهد رفع لکنت زبان خواهید بود.

در مواردی متخصصان روان درمانی، دارو درمانی و رفتار درمانی را برای کودکان مبتلا به لکنت مناسب می‌ دانند.

روان درمانی برای کودکانی مناسب است که دچار کشمکش‌ های عاطفی یا اختلالات روانی عصبی هستند.

دارو درمانی برای کسانی مناسب است که لکنت زبان را در پی تنش‌ ها، اضطراب ها و هیجان عاطفی تجربه نموده‌ اند.

رفتار درمانی به گونه‌ ای است که پزشک با ایجاد تغییرات و اصلاحات رفتاری سعی در بررسی علت لکنت زبان در کودکان دارد.

اگر علت لکنت زبان رفتارهای ناسازگار یا ناهنجاری باشد، سعی می‌ کنند با اصلاح رفتارها راه و روش مناسب برای کاهش لکنت کودکان را پیدا کنند.

برای درمان تیکه عصبی در کودکان مانند لکنت زبان روش‌ های دارویی نیز موثر خواهد بود.

البته متخصصان با چند جلسه مشاوره و صحبت با کودکان متوجه می شوند که علت تیک چیست و می‌ توانند با روان درمانی و مشاوره چنین اختلالی را بهبود ببخشند.

راه های خلاقانه تر بهبود لکنت زبان در کودکان

نکته ی مهم این است که سعی کنید در این دوران همراه کودک خود بوده و به او برای بهبود شرایطش کمک کنید.

شما می توانید با تشویق کودک و دادن جایزه و یا شمرده شمرده صحبت کردن به او کمک کنید.

زمان های را برای داستان خواندن با کودکتان صرف کنید.

مخصوصا قصه هایی که بیشتر محتوی کلماتی هستند که کودک در بیان کردن آن ها مشکل دارد.

تجربه نشان داده است که درمان لکنت زبان در قالب تیم نتیجه بخش تر بوده و استفاده از بازی در پروسه ی درمان بسیار مفید است.

از موارد زیر می توانید برای سپری کردن اوقات خود با کودکتان و درمان کمک کنید:

• ‌کشیدن اشکال روی فلش کارت، تقاضا از کودک برای خواندن هر چه سریع تر آن و بیشتر کردن سرعت در هر راند.
• بازی لی لی با طراحی ای که با رسیدن به هر خانه کودک باید کلمه ای که از قبل تعیین شده را بگوید تا بتواند به خانه ی بعدی برود.
• پیاده روی با کودک با قانونی که برای قدم برداشتن باید هر بار یک کلمه را صحیح بیان کند.
• درخواست از کودک برای باد کردن بادکنک.
• ترغیب کودک به یادگیری ساز دهنی که همان کار تقویت تنفس و عضلات را انجام می دهد.

تعداد، مدت و هزینه جلسات درمانی

میزان جلسات لکنت درمانی مورد نیاز و مدت زمان لازم با یکدیگر مرتبط بوده و معمولاً برای هر کودک متفاوت است.

بعد از ارزیابی لکنت تصمیم در مورد میزان نیاز به درمان و فواصل زمانی بین جلسات انجام می شود.

پس از اتمام مراحل ارزیابی، آسیب شناس گفتار نتایج را برای شما توضیح می دهد.

با یکدیگر در مورد مدت زمان انتظار برای معالجه کودک و فوواصل زمانی جلسات می توانید صحبت کنید.

با توجه به نیاز کودک، شدت و نوع درمان، طول و میزان درمان مشخص می شود.

اهداف درمانی

لکنت درمانی برای کودکان معمولاً به معنای یادگیری راحت تر صحبت کردن و ایجاد احساسات و نگرش مثبت در مورد حرف زدن است.

در نتیجه ، طول و نوع درمان بسته به نیاز فرزند شما بسیار متفاوت است.

• کاهش دفعات لکنت زبان
• کاهش تنش و مبارزه در لحظه های لکنت زبان
• تلاش برای کاهش اجتناب از کلمات یا شرایط خاص
• دانستن بیشتر درباره لکنت زبان
• استفاده از مهارت های ارتباطی موثر مانند تماس چشمی یا عبارت سازی.